Dlaczego sygnaliści zasługują na ochronę? Kto może zostać sygnalistą?

W interesie każdego pracodawcy leży przeciwdziałanie naruszeniom przepisów oraz nadużyciom. Zdarza się, że pracownicy, jako osoby znajdujące sią najbliżej potencjalnych źródeł problemów w danym przedsiębiorstwie, często dowiadują się o naruszeniach jako pierwsze. Zadaniem pracodawcy jest stworzenie skutecznych mechanizmów ochrony, aby osoby takie nie obawiały się zgłosić dostrzeżonych naruszeń, w obawie o możliwe nieprzyjemności – działania odwetowe. Niezależnie od niesłusznych skojarzeń z „donosicielem”, osoba rozważająca zgłoszenie naruszenia obawia się o swoją dalszą karierę, czy stabilność finansową. Brak wiedzy pracodawcy o zaistniałych naruszeniach uniemożliwia podjęcie szybkiej interwencji w celu „wyprostowania” sytuacji, naraża na straty finansowe oraz wizerunkowe, których naprawa może okazać się czasochłonna i kosztowna. Szacuje się, że w samym sektorze zamówień publicznych, brak ochrony sygnalistów naraża Unię Europejską jako całość na straty rzędu 5,8 – 9,6 miliardów euro rocznie.

Sygnalistami w rozumieniu przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii oraz polskiego projektu ustawy mogą zostać przede wszystkim pracownicy – zarówno obecni, jak i byli. Za sygnalistę może być uznana także osoba rekrutująca się na dane stanowisko, zleceniobiorcy, wolontariusze, stażyści, osoby prowadzące jednoosobowe działalności gospodarcze, akcjonariusze, wspólnicy, członkowie organów osoby prawnej, osoby świadczące pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy. Ważne jest jednak, aby informacje zgłaszane przez wskazane osoby ujawniały informacje „uzyskane w kontekście związanym z wykonywaną przez nie pracą”.

Jak zaznaczano we wcześniejszych wpisach, Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie Unii Europejskiej obowiązek stosowania przepisów dotyczących sygnalistów od dnia 17 grudnia 2021 roku. W chwili opublikowania niniejszego wpisu, do wdrożenia przepisów pozostało zaledwie dwa tygodnie, a mimo tego projekt polskiej ustawy znajduje się na początkowym etapie prac i nie został jeszcze skierowany do Sejmu. Pracodawcy – jednostki sektora publicznego i podmioty sektora prywatnego zatrudniającego co najmniej 250 osób – powinny czym prędzej rozpocząć prace nad wdrożeniem stosownych procedur, nie czekając na ruch ustawodawcy.